Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu, Anadolu Ajansı (AA) Editör Masası’nda dış siyaset gündemine ait soruları yanıtladı.
Çavuşoğlu, İsveç ve Finlandiya’nın NATO’ya üyelik süreçlerine ait, tüm müttefiklerin, Türkiye’nin NATO’nun genişlemesine yönelik verdiği dayanağı bildiklerini belirterek, şunları kaydetti:
“Ukrayna savaşından evvel tepelerde, dışişleri bakanları toplantılarında biz her vakit NATO’nun genişlemesinden yana tutum aldık. Makedonya, Karadağ üzere ülkeler olurken de birebir halde destekledik lakin artık NATO’ya üye olmak isteyen iki ülkenin teröre verdikleri takviyeden ötürü biz çekince koyduk ve Sayın Cumhurbaşkanı’mızın bilhassa yaptığı açıklamadan sonra bir taraftan NATO bir taraftan öbür müttefikler, bir taraftan da üye olmak isteyen iki ülke ile temaslarımız da devam ediyor. Bu temaslarımızda da niçin karşı olduğumuzu çok hoş biçimde açıklıyoruz. Örnekleriyle açıklıyoruz, fotoğraflarla açıklıyoruz görüntülerle açıklıyoruz. Herkes Türkiye’nin bu güvenlik kaygılarının yasal olduğunu söylüyor, kabul ediyor.”
İki ülkeden teknik bir heyetin Türkiye’de Cumhurbaşkanlığı Sözcüsü İbrahim Kalın ve Dışişleri Bakan Yardımcısı Büyükelçi Sedat Önal ile bir toplantı yaptıklarını hatırlatan Çavuşoğlu, toplantıda iki ülke temsilcilerine Türkiye’nin beklentilerini açıkça söz eden bir yazılı evrakın verildiğini kaydetti.
Çavuşoğlu, terör örgütlerinin bu iki ülkede yapılanmalarının ve faaliyetlerinin olduğunu aktararak, “Bu müzakereleri sürdürdüğümüz bir vakitte dahi bu terör örgütleri paçavralarıyla Türkiye aleyhine şovlarda bulunuyor. Avrupa Birliğinin (AB) de listesinde olan, NATO’nun listesinde olan bir terör örgütünün bu faaliyetlerine müsaade veriliyor. Başka taraftan FETÖ’nün bu ülkelerde faaliyetleri var.” sözünü kullandı.
İki ülkenin, Türkiye’nin Suriye’de tekrar PKK/YPG’ye yönelik operasyonları sebebiyle, Türkiye’ye savunma sanayi eserlerinde ihracat kısıtlaması getirdiklerini hatırlatan Çavuşoğlu, bu iki ülkenin güvenlik telaşlarının yanında Türkiye’nin güvenlik tasasını anlamaları gerektiğini vurguladı.
Çavuşoğlu, iki ülkenin terörle uğraş kanunlarında değişiklik yapmaları gerektiğini belirterek, bu değişim sağlanmadıkça Türkiye’nin konumun değişmeyeceğini söyledi.
“Biz burada yazılı biçimde dokümanları verdik. Bu hükümetler değişebilir, yarın öbür hükümetler gelebilir, ‘Bizim bundan haberimiz yoktu’ diyebilir. Üye olduktan sonra tavırları değişebilir. O yüzden her şeyi yazılı veriyoruz, yazılı istiyoruz.” değerlendirmesinde bulunan Çavuşoğlu, iki ülkenin terör örgütlerine yönelik kanunlarını değiştirmeleri gerektiğinin altını çizdi.
NATO Genel Sekreteri Jens Stoltenberg’in Türkiye’nin güvenlik kaygılarının karşılanması gerektiğini her seferinde gündeme getirdiğini lisana getiren Çavuşoğlu, Stoltenberg’in üç dışişleri bakanının bir ortaya gelmesi teklifinde bulunduğunu aktardı.
Fransa ve Almanya’nın Ankara büyükelçileri Bakanlığa çağrıldı
Çavuşoğlu, Almanya ve Fransa’da terör örgütleri paçavralarıyla yapılan aksiyonlara ait de şöyle dedi:
“Dün iki büyükelçiyi de Bakanlığa çağırdık ve reaksiyonumuzu gösterdik, sert biçimde uyardık. Misyonlarımız da o ülkelerde temaslarda bulundular. Ayrıyeten her iki ülkeye teröristlerin bu şovlarına müsaade verdikleri için notayı da dün büyükelçilerine verdik. Hem Almanya hem Fransa’nın büyükelçilerini arkadaşlarımız Bakanlığa çağırdı reaksiyonumuzu gösterdi tıpkı formda notayı da bu iki ülkeye verdik ve bir daha tekrarlanmaması gerektiğini de söyledik.”
NATO, İsveç ve Finlandiya’nın üyelik sürecini birlikte yürütmek istediklerini, iki ülke siyasetleri ortasında farklılıkların olduğunu anlatan Çavuşoğlu, “Finlandiya’ya görece olarak daha sıcak bakabiliriz lakin burada kurallar aşikâr bu koşulların her ikisinin de yerine getirmesi gerekiyor.” diye konuştu.
Çavuşoğlu, Türkiye’nin durumun net olduğuna işaret ederek, Yunanistan’ın Makedonya’dan NATO’ya ve AB’ye üye olabilmesi için ismini değiştirme koşulunu hatırlattı.
Türkiye’nin memleketler arası arenada “Turkey” yerine “Türkiye” tabirinin kullanımına yönelik çalışmalara değinen Çavuşoğlu, “İletişim Başkanlığımızla birlikte, hoş bir çalışma yaptık, bunun hoş bir tabanını hazırladık. Gerek Birleşmiş Milletler (BM) de gerekse öbür memleketler arası örgütlerde ve ülkelerde bunun artık ‘Türkiye’ olarak değiştiğini görmelerini sağladık.” dedi.
Çavuşoğlu, Türk Hava Yollarının “Hello Türkiye” kampanyasının 30 milyondan fazla kişi tarafından görüldüğünü, BM ve öteki milletlerarası örgütlere gönderecekleri mektupla artık öbür lisanlarda de “Türkiye” isminin nasıl yazılacağını göstereceklerini söyledi.
“Elimiz kolumuz bağlı kalacak değiliz”
Çavuşoğlu, Suriye’nin kuzeyinde terör örgütü PKK/YPG’nin denetimindeki bölgelere mümkün operasyonun diplomatik altyapısı hazırlıklarına ait sorusu üzerine, terör örgütünün her iki ülke için de tehdit olduğunu belirtti.
Suriye içinden Türkiye’ye yönelik taarruzlar ve Türkiye’de terör hücumları olduğunu hatırlatan Çavuşoğlu, “Sonuçta bu bölgeleri terörden temizlememiz gerekiyor.” dedi.
Çavuşoğlu, 2019’da Barış Pınarı Harekatı’nı başlattıklarını ve Suriye içinde değerli bir bölgeyi terörden temizlediklerini kaydederek, bölgede hala teröristler olduğunu tabir etti.
ABD ve Rusya’yla Ekim 2019’da bir mutabakata vardıklarını ve bu ülkelerin bölgedeki teröristleri temizleme kelamı verdiğini hatırlatan Çavuşoğlu, şöyle dedi:
“Bugüne kadar temizleme oldu mu? Hayır. Son vakitlerde bu bölgede var olan teröristler, hem bu operasyon bölgelerimize yönelik taarruzlarını artırdı. Orada hem sivillere yönelik pazarlar, marketler, okullar, hastaneler, hem de güvenlik güçlerimize yönelik. Suriye’den Türkiye’ye yönelik ataklar da arttı. Bu tehdit bu ataklar artarak devam ederken biz elimiz kolumuz bağlı kalacak değiliz. Bu terör tehdidini içerde de dışarıda da Irak’ta da Suriye’de de nerede olursa olsun temizlemek bizim vazifemiz. Milletimize karşı vazifemiz. Bu ulusal güvenlik problemi.” dedi.
“Bizim milletlerarası hukuktan kaynaklanan haklarımız var”
BM Kaidesi’nin 51. Maddesi’ne işaret eden Çavuşoğlu, “Bizim milletlerarası hukuktan kaynaklanan haklarımız var. Terör tehdidi, güvenlik tehdidi hududun öteki tarafında geldiği vakit buna göz yumacağız diye bir şey yok.” sözünü kullandı.
Çavuşoğlu, Türkiye’nin kelam konusu harekatlarının meşruiyetini ve münasebetlerini her yerde anlattıklarını söyleyerek, “Bazen telefon açanlar oluyor. ‘Ya bunu yapmasanız ne olur?’ İşte ABD’den iletiler geliyor ya da söylüyorlar. Sen evvel yükümlülüğünü yerine getir.” halinde konuştu.
Türkiye’nin Suriye’nin kuzeyine muhtemel bir operasyon düzenlemesi konusunda bu ülkelerden bir telkinin gelip gelmediğinin sorulması üzerine Çavuşoğlu, bu tarafta telkinler geldiğini aktardı.
Çavuşoğlu, PKK/YPG’nin bölücü ajandayı devam ettirebilmek için çok önemli baskıları olduğuna değinerek, PKK/YPG’nin her bakımdan bölgenin istikrarını bozduğunun altını çizdi.
“Bölge ülkeleri, Rus güçlerinin Suriye-Ürdün hudut bölgesinden çekildiğini söylüyor”
Ukrayna savaşı nedeniyle Rusya’nın Suriye’deki birtakım askeri noktalardan çekilip çekilmediğine ait tespitlerinin sorulması üzerine Çavuşoğlu, Rusya’nın bölgede değerli iki üssü olduğunu ve buralardaki mevcudiyetinin devam ettiğini söyledi.
Çavuşoğlu, öte yandan içeride kimi bölgelerden öteki bölgelere yanlışsız kaydırma olduğunu gördüklerini tabir ederek, “Son görüştüğümüz bölge ülkeleri, Rus güçlerinin Suriye-Ürdün hudut bölgesinden çekildiğini, içeriye hakikat gittiğini söylüyor. Onun hatta diğer tesirleri de varmış. Bilhassa Ürdün’e yönelik uyuşturucu kaçakçılığı üzere olumsuz tesirlerini gördüğünü de söylüyorlar.” dedi.
Türkiye’nin Rusya’ya yönelik yaptırımlara katılmadığı üzere yaptırımların Türkiye üzerinden bypass edilmesine de müsaade etmeyeceklerini kaydeden Çavuşoğlu, bu tavrı sürdürmeye devam edeceklerini belirtti.
Çavuşoğlu, Türkiye’nin, Rusya ve Ukrayna ortasında inanç artırıcı tedbirler konusunda yardımcı olmak için çalıştığını da vurgulayarak, tahıl taşıyan gemilerin savaş bölgesinden çıkması önündeki manilere değindi.
Mahzurlardan birinin Odessa bölgesinde Ukrayna’nın denize yerleştirdiği mayınlar olduğunu tabir eden Çavuşoğlu, bir oburunun ise Rus gemilerine uygulanan sigorta alanında yaptırım ve memleketler arası limanlarda uygulanan hizmet sunmama durumu olduğunu kaydetti.
Mayınların teknik olarak 1-2 haftada temizlenebileceğini söyleyen Çavuşoğlu, “Ukrayna, buradan Rus savaş gemilerinin Odessa limanlarına girmesini istemiyor. Rusya da bu koridordan yük taşıyacak gemilerin Ukrayna’ya silah taşımasını istemiyor. Tüm bunlardan nasıl emin olacaklar? Bir kontrol sistemi da olması lazım. Dün akşam sayın (Vladimir) Putin’in de (Vladimir) Zelenskiy’nin de bu bahiste iş birliği yapabileceğini öğrenmiş olduk.” diye konuştu.
Türkiye’nin bu hususta Birleşmiş Milletler ile çalıştığını söz eden Çavuşoğlu, “BM’nin bir teklifi var. BM, Türkiye, Rusya ve Ukrayna’dan oluşan dörtlü bir temas kümesi oluşturulması. Biz buna prensip olarak ‘evet’ dedik. Teknik seviyede bir toplantı gerçekleştirme fikri ortaya çıktı. Şimdi bu mevzuda tam bir mutabakat sağlanmış değil.” dedi.
Çavuşoğlu, Rusya ve Ukrayna’nın da prensipte bu mevzuda anlaştığını lakin ayrıntıların hala müzakere edilmesi gerektiğini söyledi.
Lavrov 8 Haziran’da Türkiye’ye gelecek
Rusya Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov’un, beraberinde bir heyetle 8 Haziran’da Karadeniz’de buğday sorununu de kapsayan bir güvenlik koridorunun açılması konusunu görüşmek üzere Türkiye’ye geleceğini de belirten Çavuşoğlu, şunları söyledi:
“Lavrov 8’inde Türkiye’ye geliyor. Ukraynalılara da söyledik. Her vakit kapımız açık, yalnızca tek tarafla görüşüyoruz imajı vermek istemediğimizi (Ukrayna) Dışişleri Bakanı Dimitro Kuleba’ya söyledim. Askeri bir heyetle gelecek. Bu inançlı koridorun oluşması, gemilerin girip çıkması için neler yapılması gerekiyor, bizim Ulusal Savunma Bakanlığımız ve askerlerimiz, ilgili birimlerimizle oturacağız ve bunları teknik olarak görüşeceğiz.”
Bu bahsin değerli olduğunu ve dünyada önemli badireler yaşandığını söz eden Çavuşoğlu, Türkiye’nin de bu mevzunun çözülmesinde kilit bir rol oynadığına vurgu yaptı.
Farklı ülkelerden mevkidaşlarını bu ve gelecek hafta Türkiye’de ağırlayacaklarını belirten Çavuşoğlu, “Cumhurbaşkanımız bize talimat verdi. Büsbütün bu mevzuya odaklanmamız gerektiğini söylediler. Gece-gündüz bu koridorun açılması için neler yapılması gerekiyor ona odaklanacağız. En değerli ve öncelikli bahis bu. Bu çözülürse iki ülke ortasında değerli bir inanç artırıcı adım atılmış olacak.” değerlendirmesinde bulundu.
Çavuşoğlu, dörtlü temas kümesinin oluşturulması, faaliyetlerin gözlemlenmesi ve telaşların giderilmesi için bir merkezin kurulmasının da gündemde olduğunu açıkladı.
“(ABD) Kongrede F16’ların Türkiye’ye verilmesi konusunda bir eğilim var”
Çavuşoğlu, F-16 konusunda Türkiye-ABD askeri makamlarının görüştüğünü ve sürecin olumlu seyrettiğini söyledi.
ABD idaresinin de gerek Türkiye ile temaslarında gerekse kongreyle kendi içlerinde değişik kurumlarla temaslarında bu işe sıcak baktığını münasebetleriyle anlattığını kaydeden Çavuşoğlu, şu değerlendirmede bulundu:
“Önümüzdeki günlerde, askeri makamlar ortasında varılacak teknik ayrıntılar konusunda mutabakatın zamanlamasına bağlı. Ondan sonra resmi talep ayrıyeten ABD de kongreden de onay için başvuracak. Kongrede F16’ların Türkiye’ye verilmesi konusunda bir eğilim var, bir eğilimin olduğunu görüyoruz. F-35 natürel Hasımlarıyla Yaptırımlar Yoluyla Uğraş Yasası (CAATSA) yaptırımları kapsamında ve ilgili yasanın değişmesi gerekiyor kongrede. Biz de diyoruz ki, ya bizi buraya alın ya da bizim verdiğimiz para var, parayı iade edin. F-35 projenin ortaklarından bir tanesi Türkiye, 9 ortağından bir tanesi. Bu işin çözülmesi gerektiğini söylüyoruz. ABD ile stratejik bir düzenek kurduk, bu düzenek ABD’nin teklifiyle, ABD Lideri Joe Biden’ın teklifiyle, Cumhurbaşkanımızın da olur demesiyle kuruldu. Birinci bakan yardımcıları düzeyinde toplantıyı burada yaptık, bakan düzeyinde de New York’ta gerçekleştirdik. Bu düzeneğin da maksadı tüm bu meseleleri aşmak, çözmek.”
