Evren sözünü farklı farklı manalarla çok sık kullanıyoruz Sanırım manasını düşününce neden bu kadar sık İstanbul Escort kullandığımızı da daha yeterli anlamak mümkün Sözün gerçek manası ve bilimsel olarak tabir ettiği şey uzayı vakti yeri maddeyi ve enerjiyi içinde barındıran tüm gök cisimlerini ve var olan her Escort Bayan şeyi kapsayan yapıdır diyebiliriz
Yani aslında siz de ben de internet de üzerinde oturduğunuz yerden gece göremeyip yalnızca hayal edebildiğiniz yıldızlara kadar her şey kainatın bir parçası Pekala uzaklaşıp kozmosa Eskort tamamını görebileceğimiz bir açıdan baksaydık nasıl bir biçim görürdük Cihan bir gezegen ya da yıldız üzere küre formunda midir Yoksa bir kağıt üzere dümdüz mü Tahminen de ikisi de değildir
Evrenin tamamını göremezken ve asla göremeyecekken halini bulmaya çalışmak güç ve devir periyot kimi soru işaretleri oluşuyor
Evrenin halinin ne olduğu sorusu uzun yıllardır araştırılan türlü bilgilerle hesaplanıp incelenen zorlayıcı bir bahis Zira evren o kadar büyük ki biz çok ufak bir kısmını gözlemleyebiliyoruz
Hatta şayet bu mevzulara ilgiliyseniz sık sık karşınıza çıkan ‘ gözlemlenebilir evren ‘ diye bir tarif olduğunu duymuşsunuzdur Yani cihanın bir de asla gözlemleyemeyeceğimiz kısmı var Neden Zira cihan daima olarak genişliyor ve o denli bir an gelecek ki dünyadan baktığımızda etrafta hiçbir şey göremeyecek kadar etrafımız boşalmış olacak
Gözlem yapmanın imkansız olduğu bir büyüklüğe sahip bir yapının halini belirlemek de varsayım edeceğiniz üzere hayli güç Neyse ki bilimsel birtakım yollar bu işi görece kolaylaştırıyor
Evrenin formu azamî ne olabilir ki
Bu soruya bilimin üç temel seçeneği var
- Bir kağıt üzere dümdüz olabilir.
- Bir küre şeklinde, müspet eğriye sahip yapıda olabilir.
- Bir at eğeri gibi, negatif eğriye sahip yapıda olabilir.
Neden kainatın hali bu üçünden biri olmak zorunda diye soruyor olabilirsiniz Burada devreye genel görelilik giriyor Genel göreliliğe nazaran kütle uzay zaman yapısını eğiyor kozmosun biçimi de barındırdığı kütle ölçüsü ve doğal olarak uygulanan kütleçekim kuvveti ile irtibatlı hale geliyor
Şöyle de söyleyebiliriz evrende bulunan tüm güç ve unsurun yoğunluğu kainatı ne kadar eğiyor ne kadar eğerse ne olur Bu sorunun karşılığı üstte saydığımız üç seçeneği ortaya çıkarıyor
Seçenekleri öğrendik de bu seçenekler ne manaya geliyor
Evrenin düz küre ya da at eğeri üzere olması tam olarak ne söz ediyor sorusunu da kısaca açıklayalım
Evrende yan yana uçmaya başlayan iki roket hayal edin Şayet cihan düzse bu iki roket sonsuza kadar birbirlerine paralel bir biçimde uçmaya devam edebilirler Küre biçiminde kapalı bir cihan modelinde ise iki roket evvel birbirlerinden uzaklaşacak fakat nihayetinde başladıkları yere dönerek tekrar buluşacaklar At eğeri biçiminde bir kainatta ise bir noktadan sonra yolları ayrılacak ve bir daha asla bir ortaya gelmeden sonsuza kadar ilerleyecekler
Sonuca gelelim cihanın formu bu seçeneklerden hangisi
Bilim insanları kozmosun biçimini anlayabilmek için kozmik mikrodalga arkaplan ışıması isimli bir datadan yararlanıyorlar İsmi biraz baş karıştırıcı görünen bu kavramı şöyle açıklayabiliriz cihan birinci oluştuğunda çok ağır ve sıcaktı Fakat vakitle bu durum değişti yoğunluk ve sıcaklık azaldı Sıcaklık düşüp yoğunluk azaldıkça ışığın temel ünitesi olan fotonlar daha rahat hareket edebilir hale geldi Bunun olabilmesi için ise 380 bin yıl geçmiş olması gerekti Kozmik mikrodalga arkaplan ışıması da basitçe büyük patlamadan 380 bin yıl sonra seyahatine başlayan ve bize ulaşan ‘ışık’ diyebiliriz
İşte bu ışığın 13 8 milyar yıl boyunca ne kadar sapma yaşadığının tespit edilmesi ve sapmaya sebep olan yoğunluğun hesaplanması bilim insanlarının cihanın biçimini belirlemesine yardım ediyor
Elde edilen datalar ve tekrar tekrar yapılan pek çok hesaplamaya nazaran evrenin düz çok ufak kusur hisseleriyle neredeyse düz olduğu söz ediliyor Çoklukla verilen oran ise cihanın 99 ihtimalle düz olduğu
Aslında geçtiğimiz yıllarda tekrar kozmik mikrodalga arkaplan ışıması datalarından yararlanılarak yayınlanan bir öteki araştırma tespit edilen sapmaların evrenin düz olmasına mahzur olacak kadar fazla olduğunu cihanın küre halinde kapalı bir sistem olabileceğini sav etti Fakat bu farklı bakış açısı gerisinden gelen farklı çalışmalarla evrenin düzlüğü tekrar desteklenince geride kaldı
Yine de bilim insanları şimdi karanlık husus antimadde üzere pek çok tam olarak anlayamadığımız cihan gizemini çözmeye çalışıyorlar ve kainatın düz olması ihtimaline 99 derken 1’lik olmaması ihtimalini de hiçbir vakit göz arkası etmiyorlar
Evrenin formunu bilsek ne olur bilmesek ne olur
Evrenin biçimini bilmek evrenin oluşumundan yapısına sonu ve başlangıcı üzere soruların yanıtlarına varana kadar her şeyi etkiliyor
Örneğin üstte da açıkladığımız üzere cihan düz değil de küre olsaydı her şey bir gün başladığı noktaya geri dönecekti Yani büyük patlamayla genişleyen cihan tahminen de tekrar küçük bir nokta olacaktı Bu ne manaya geliyor Hayal etmek bile zor Yani kainatın formu kozmosu anlayış formumuzu kıymetli ölçüde etkiliyor Bu da yanlışsız biçimi bilmek için bilim beşerlerine kâfi sebep sunuyor
Kaynaklar Space com Paul M Sutter Dr Eleonora Di Valentino nature com phys org Scientific American astronomy com uzay org
