Merve YİĞİTCAN – İSTANBUL
● İstanbul Ticaret Odası Stratejik Araştırmalar Merkezi’nin “İstanbul’da Gerçek Bölümün Yeşil Dönüşümü”raporu gerçek kesimin, farkındalık ve harekete geçme suratı noktasında şimdi istenilen düzeyde olmadığını gösteriyor.
● Şirketlerin değerli kısmı etraf dostu faaliyet yürütmediği takdirde hiçbir problemle karşılaşmayacağını düşünürken, Paris İklim Mutabakatı ve Yeşil Mutabakat’ın şirketler tarafından takip oranları ise çok düşük.
İstanbul Ticaret Odası (İTO) yeşil dönüşüme yönelik gerçek dalın nabzını tutan bir rapor hazırladı. Kısa müddet evvel faaliyete başlayan İTO Stratejik Araştırmalar Merkezi’nin (İTOSAM) birinci raporu olan ve birinci sefer DÜNYA’nın paylaştığı “İstanbul’da Gerçek Kesimin Yeşil Dönüşümü”, gerçek kesimin yeşil dönüşümde gidilecek çok yolu olduğunu gözler önüne seriyor. Raporda yer alan anket çalışmasına İstanbul’un tüm ilçelerden 2.004 şirketin iştiraki sağlanırken, anketin İstanbul’un Türkiye’nin GSYH’sinin yüzde 30’unu oluşturması bakımından Türkiye geneline de bir ışık tuttuğu söylenebilir. Çalışmanın ana omurgasını da İstanbul ve Türkiye özelinde şirket büyüklüğü dağılımına uygun biçimde KOBİ’lerin oluşturduğu görülüyor.
En büyük tehdit ‘enerji krizi’
Şirketlerin çevresel farkındalığını ölçmeye çalışan anketin sonuçlarına nazaran, şirketlerin iklim değişikliği denilince aklına birinci olarak ‘küresel ısınma ve sıcaklık artışı’nın geldiği görülüyor. Şirketlerin değerli bir kısmı yani yüzde 69,1’i iklim değişikliğinin ekonomik faaliyetleri üzerinde bir tehdit ögesi oluşturduğunu düşünürken, şirketlere nazaran ekonomik faaliyetlerini en fazla tehdit eden iklim değişikliğine bağlı ögenin ‘enerji kesintisi/krizi’ olduğu dikkat çekiyor. Bu ögesi sırasıyla ‘kuraklık/susuzluk/su krizi’ ile ‘kıtlık/gıda yetersizliği’ izliyor. Bu bulguyu “Beklendiği üzere şirketler kendi iktisadi ticari hayatlarını direkt etkileyebilecek sorunlara daha fazla kıymet atfetme eğiliminde” formunda pahalandıran raporda, etraf kirliliği, hava kirliliği, ormanların yok olması üzere şirketler açısından tesirleri daha uzun vadeli ve dolaylı sorunların, tehdit ögesi manasında ikincil planda kaldığı dikkat çekiyor.
Dönüşüme en büyük ilgi ‘gıda’dan
Küresel ticaretin seyrinde yükünü artıran Paris İklim Mutabakatı ve Avrupa Yeşil Mutabakatı’nın şirketler tarafından takip oranlarının çok düşük olması da gözden kaçmıyor. Rapora nazaran, şirketlerin yüzde 62,4’ü Paris İklim Anlaşması’nı, yüzde 58,3’ü de Avrupa Yeşil Mutabakatı’nı takip etmediklerini belirtiyorlar. Burada yeşili dönüşüm tam olarak kimlerin gündeminde diye irdelendiğinde ihracat yapanların yapmayanlara, büyük ölçeklilerin de KOBİ’lere nazaran daha bu iki gündemi daha fazla takip ettiği ortaya çıkıyor. Paris İklim Mutabakatı ve Avrupa Yeşil Mutabakatı’nın takibi noktasında karnesi en güzel olan kesim ise besin eserleri imalatı…
Raporda şirketlerin en çok gerçekleştirdiği etraf dostu faaliyetler de mercek altına alınmış. Buna nazaran, şirketlerin fazla tercih ettiği etraf dostu faaliyet uzun ömürlü ve etraf dostu aydınlatma sistemleri kullanmak… Ankete katılanların yüzde 82,1’isi bu faaliyeti gerçekleştirdiğini belirtiyor. Atıkları geri dönüştürmek ile çevreci ve geri dönüştürülebilir gereçler kullanmak en çok öne çıkan faaliyetler ortasında. Şirketlerin yalnızca yüzde 4,1’i ise ankette yöneltilen 14 farklı etraf dostu faaliyetten hiçbirini yürütmediğini beyan etmiş. Şirketlerin en az gerçekleştirdiği etraf dostu faaliyetin ise yenilenebilir kaynaklarla güç üretimi olduğu görülüyor. Şirketlerin yüzde 10,8’i ise yenilenebilir kaynaklarla güç üretiyor.
En büyük motivasyon maliyet
Öte yandan şirketlerin yüzde 30,9’u, ankete husus olan 14 etraf dostu faaliyetten en az altısında faaliyette bulunuyor. Çalışmada bu ölçü alınarak en etraf dostu şirketlerin besin imalatında faaliyet gösterenler olduğu belirtiliyor. Bu dalda faaliyet gösterenlerin yüzde 71’i en az 6 etraf dostu faaliyeti işletmelerinde gerçekleştiriyor. Bu bölümü endüstriyel ve başka imalat bölümü takip ediyor.
Şirketlerin etraf dostu yatırımlara ait aldıkları kararlarda şirketleri yönlendiren ve motive eden en değerli faktörün ‘maliyetler’ olduğu dikkat çekiyor. Şirketlerin yüzde 56,1’i etraf dostu yatırım kararı alırken öncelikle maliyetleri azaltmayı en kıymetli öge olarak görürken, ‘satışları artırmak’ ile kamunun ve memleketler arası mutabakatların koyduğu kurallara uymak da öne çıkan öbür unsurlar…
Peki şirketler etraf dostu faaliyetlerin yürütülmemesi halinde neler yaşanmasını bekliyor? Burada maliyet artışının, etraf dostu faaliyetler yürütülmemesi halinde şirketlerin gelecekte en çok karşılaşabileceklerini düşündüğü sorun olarak öne çıkıyor. Maliyet artışı gözlemlenebileceğini düşünenlerin oranı yüzde 39,3… Fakat büyük bir kesitin de etraf dostu faaliyet yürütmediği takdirde hiçbir problemle karşılaşmayacağını düşünmesi anketin tahminen en dikkat edilmesi gereken bulgusu. Çünkü bu türlü düşünenlerin oranı yüzde 32,4 olarak hesaplanmış.
Yatırımları gereksiz görenler var Etraf dostu faaliyetlerin ehemmiyeti genelde şirketlerce kabul edilse de, bu faaliyetlerde bulunmayanların en fazla gösterdiği münasebet maliyet artışı. Halbuki anket sonuçları sanıldığının bilakis etraf dostu faaliyetlerin şirketlerin maliyetlerini artırıcı taraftaki tesirinin düşük olduğunu gösteriyor. Zira etraf dostu faaliyette bulunan şirketlerin yüzde 35,4’ü bu faaliyetlerin maliyetlerini azalttığını düşünüyor. Bir öbür dikkat alımlı bulgun ise etraf dostu faaliyet göstermeyen şirketlerin yüzde 13,3’ünün bu tip yatırımları gereksiz gördüğünü beyan etmesi… Birebir vakitte etraf dostu faaliyet göstermeyen şirketlerin bu mevzuda ısrarlarını sürdürmesi ise iktisadın yeşil dönüşüm sürecinde aşılması gereken büyük bir eşik olduğuna işaret ediyor. Çünkü kelam konusu şirketlerin yüzde 80,7’si önümüzdeki 3 yıl içinde de çevreci faaliyette bulunmayı düşünmüyor.
Avdagiç: Yeşil dönüşüme dair yasal altyapıdaki mevcut eksiklikler giderilmeli
Rapora ait DÜNYA’ya değerlendirmelerde bulunan İTO Lideri Şekib Avdagiç, yeşil dönüşüm konusunu İTO olarak ajandalarının değerli gündem başlıkları ortasına aldıklarını belirterek, şu tabirleri kullandı: “Bu mevzunun geleceğimiz ve gerçek kesimimizin rekabet gücü açısından ne derece hayati bir sıkıntı olduğunun farkındayız. Araştırma sonuçlarına baktığımızda bir sefer firmalarımızda aslında bu hususa dair değerli bir farkındalık var. Lakin bu mevzuyu içselleştirip takip edenlerin oranı çok daha düşük. Şirketlerin şimdi %15,4’ü şimdiki gelişmeleri takip ediyor. Etraf dostu hiçbir faaliyette bulunmayan firmaların temel münasebeti işletme büyüklüğünün bu yatırımlara uygun olmadığı niyeti. Bunu değiştirmek değerli. Ne seviyede olursa olsun her firmanın üzerine düşen sorumluluklar var. Şirketlerin %39,3’ü etraf dostu faaliyette bulunmadıkları takdirde gelecekte maliyetlerinin artacak olmasından tasa ediyor. ‘Kamunun cezai yaptırımları’ ve ‘iç pazar satışlarında azalma’ telaşları de mevcut. Demek ki tüketiciyi bilinçlendirmek de yeşil dönüşümü hızlandıracak ögelerden birisi. Firmaların yarısından fazlası etrafa hassas yatırım konusunda devletten teşvik bekliyor. Biz araştırmada şunu gördük ki, şirketlerin birçoğu etraf dostu faaliyetler yürütme eğiliminde olsalar da bunu kurumsallaştırma ve sürdürülebilir kılma noktasında kat etmeleri gereken epey ara mevcut. Bu nedenle yeşil dönüşüme dair yasal altyapıdaki mevcut eksikliklerin giderilmesi gerekiyor. Kamu, gerçek kesim ve sivil toplum kuruluşları ortasındaki irtibat ve etkileşimin artmasına gereksinim var. Tüketim kalıp ve tercihlerinin değişmesi hayati değere sahip. Ve elbette bilgilendirme çalışmaları ile teşvikler ülkemizde yeşil dönüşümün yazgısını çizecek temel ögeler.”
Ankette dikkat çeken öteki çıktılar şöyle:
● Eser ve hizmet üretirken güç israfı yaptığını düşünenlerin oranı yüzde 55,7.
● Maliyetlerdeki artış, yetersiz bilgilendirme ve özsermaye yetersizliği yeşil dönüşüm sürecinde şirketlerin en çok karşılaştığı zorluklar ortasında yer alıyor.
● Şirketlerin kayda kıymet bir oranı yeşil dönüşüme yönelik yatırımlarda kendilerini teşvik edecek bir destek bulamıyor.
● Şirketlerin yalnızca yüzde 9,3’ü ürettikleri eser yahut hizmetlerin karbon ayak izini biliyor. Su ayak izi içinse bu oran yüzde 8,5.
● Şirketlerin yüzde 53,4’ü yeşil dönüşüm sürecini yönetmekte fi nansal açıdan kâfi olduklarını düşünmüyor.
● Şirketlerin yaklaşık yüzde 81’i kamunun sunduğu yeşil dönüşüm teşviklerinden haberdar değiller ve bilgi edinme gereksinimi hissetmiyorlar.
● Şirketlerin yüzde 41 ile kayda bedel bir kısmı yeşil dönüşüme yönelik yatırımlarda kendilerini teşvik edecek bir destek bulamıyor.
● Şirketleri en çok teşvik edecek ögelerin başında hibe ve sübvansiyonlar geliyor.
10 ŞİRKETTEN 6’SI YEŞİL DÖNÜŞÜMÜ DUYDU
Şirketlerin yarısından biraz fazlası yani yüzde 58,5’i ‘yeşil dönüşüm’ kavramını duyduğunu beyan ederken, raporda “En az bir tane de olsa etraf dostu faaliyet yürüten şirketlerin oranının yüzde 95’in üzerinde olduğu hesaba katıldığında, yeşil dönüşüm kavramına yönelik farkındalığın epey düşük kaldığı söylenebilir” değerlendirmesi yer alıyor.
