Mehmet KARA
Türkiye seçimlere yanlışsız giderken, partilerin güç alanındaki siyasetleri da merak konusu. “Altılı Masa” tabir edilen Millet İttifakı partilerinin güç alanındaki sözcülerini dinlemeye CHP’nin akabinde bu hafta Demokrat Parti (DP) ile devam ediyoruz. Güç Günlüğü muharrirlerinden, BOTAŞ Gaz Alım Dairesi Eski liderlerinden, DP Genel Yönetim Heyeti Üyesi Ali Arif Aktürk DÜNYA’nın sorularını cevapladı.
Enerji alanındaki en değerli sorun nedir?
Vatandaş açısından baktığımızda en değerli sorun, tüm dünyada süratle artan emtia fiyatlarıyla birlikte Türkiye’de de gücün, doğalgazın, elektriğin değerlenmesi ve bu pahalılığa berbat bir periyotta yakalanmamızdır.
Neden bu türlü oldu?
Vatandaş açısından bakarsak, bu yüksek enflasyonun bir kısmını sayın Cumhurbaşkanının dediği üzere yurt dışından ithal ediyor olmamıza karşın, temel neden bizim kıt kaynaklarımızı 20 yılda hoyratça harcamış olmamız. Ve bedelini artık bu enflasyonla, süratle artan güç fiyatlarıyla, cari açıkla, bütçe açığıyla karşı karşıya kalarak ödüyoruz.
Siz iktidara gelirseniz ne yapacaksınız?
Önce şunu söylemem gerekiyor: Şayet bu kışı geçirebilirsek ek bütçede öngörülen kaynakları sağlayıp da sübvanse edecek kaynak yaratabilirsek ve başta petrol olmak üzere Ukrayna’dan kaynaklanan krizle artan güç fiyatlarında bir ölçü gevşeme olmaz ise biz kesinlikle ve kesinlikle 2023’te seçimlerden sonra ekonomik krizle birlikte gücün tetiklediği bir krizle karşı karşıya kalacağız. Yani ister şu anki iktidar seçimi kazansın, devam etsin; isterse öbür biri gelsin. Kucağında çok büyük bir krizle, çok büyük bir sorun yumağıyla karşı karşıya kalacak.
O vakit seçime katılmayın bari…
Altılı masada bildiğiniz üzere güçlendirilmiş parlamenter sistemden bahsediyoruz. Bizim bir sefer kuvvetler ayrılığını, hukuku tesis etmemiz gerekiyor. İkinci olarak da güçte uzun vadeli siyasetler gerekiyor. Biz ya da altılı masadakiler iktidara gelirsek uzun vadeli siyasetleri belirleyecek motamot Ulusal Güvelik Heyeti (MGK) üzere Güç Arz Güvenliği Heyeti kurmalıyız.
Kimler girecek bu şuraya?
Enerji bakanı, dışişleri bakanı, sanayi bakanı, iktisat bakanı bunun üyesi olacak. Hatta muhalefet partisi başkanı de Kurul’da bulunacak. Mesela, altılı masadan bir aday seçildi ve Recep Tayyip Erdoğan muhalefette kaldı. Erdoğan, muhalefet önderi olarak bizim bu Güç Arz Güvenliği Kurulu’nun münferit üyesi olacak. Konseyin bu yapısı sayesinde, güç stratejilerimizi belirlerken Sayın Erdoğan’ın da deneyimlerinden faydalanarak Türkiye’nin gelecek 30 yılını, 50 yılını, nükleerdeki, doğalgazdaki durumunu, yenilenebilir enerjisedik durumunu, karbon salımındaki vaziyetini çizmiş olacağız.
O halde bunu ekonomik amaçlardan bağımsız düşünemeyiz…
Evet ve bu yüzden ikinci olarak, kaldırılan Devlet Planlama Teşkilatı’nın (DPT) yerine, yeni bir yapı kuracağız. Buna Stratejik Planlama Teşkilatı diyoruz. Güç de stratejik bir bahis. Türkiye’de gücün denetimli bir biçimde planlanarak hakikat çalışan bir hür piyasa tesis edilmesinin kıymetinin altını çiziyoruz. Biz SPT ile güç özelinde ve makro iktisat genelinde Türkiye’nin planlamasını tesis edeceğiz.
Enerjide vatandaşa dayanak fiyatlar sürecek mi?
Türkiye’de yıllardır sübvansiyon yapılıyor. Güç fiyatları yurt dışında arttığında sübvansiyon artıyor, azaldığında düşüyor. Lakin Boğaziçi’nde yalıda oturan bir iş adamının 800 m2, 1000 m2, 1500 m2 yalısında sübvansiyona muhtaçlığı yok. Sultanbeyli’deki Ayşe teyzenin, dar gelirlinin sübvansiyona gereksinimi var. Sübvansiyonu dünyanın her ülkesi yapıyor ancak dar gelirlisine yapıyor. Bizim de sübvansiyonu gerçek beşere yapmamız gerekiyor. Şu anda konutlardaki gaz fiyatı herkes için sübvanse ediliyor. Size de, bana da, Rahmi Bey’e de, Ayşe teyzeye de, Mehmet amcaya da takviye var. Hakikat beşere gerçek sübvansiyon, direkt dayanakla yapılması gerekiyor. Lakin Rahmi Bey’e, tahminen size ve bana gazın da elektriğin de maliyet bazlı belirlenmiş gerçek fiyatından satılması gerekiyor.
Tek periyotluk EPDK üyeliği
Rekabet Heyeti, EPDK üzere kurumların bağımsız otoriteler olarak götürmesi gereken vazifeler var. Orada siyasetten hariç işin ehli insanların yalnızca bir devir vazife yapacak biçimde atandığı konsey üyeleriyle bir sistem tesis etmeyi planlıyoruz.
Gaz ve elektrik iletim şebekesine bağımsızlık
Elektrikte ve doğalgazda bağımsız sistem operatörlerimiz olacak. Bağımsızdan kastımız, Türkiye varlık fonunun altında olmayan, kendi kararlarını kendi verebilen bir BOTAŞ, bir bağımsız elektrik iletim tertibi (TEİAŞ’ı kastediyor, MK) kuracağız.
Petrol aramalarında kamu-özel işbirliği
Bir Japon şirketi Afrika’ya yüzde 25’e kadar devletin dayanağıyla gidiyor. Ticari bir keşif yapılırsa devlet yola devam etmek istemezse şirketin o ana kadarki harcamalarını faiziyle birlikte geri ödüyor. Bu modelin bir benzerini biz de petrol ve doğalgaz (TPAO) ile maden (MTA) aramalarında uygulayacağız. TPAO gerisine Dışişleri Bakanlığı’nı da alarak Afrika’nın ücra yerlerinde, açık denizlerinde özel dalla birlikte petrol ve gaz arayacak. Gerekli mevzuatı da çıkaracağız.
Enerji savurganı cezalandırılmalı
Türkiye sübvanse edilmiş güç kullanınca vatandaş klimayı tabanına kadar çalıştırıyor, ortam ısısını 22 dereceye düşürüyor. Bugün İstanbul, İzmir ve Ankara’ya gidin herkesin meskeni en aşağı 22-23 derecedir. Yani enerjiyi de verimli kullanmıyoruz. Fransa’nın yeni birtakım kararları var. Ortam sıcaklıkları 19-24 derece ortasında olacak. Klimaları fazla kullananlara 750 Euro para cezası uygulanacak. Benzerilerini biz de uygulamalıyız.
